Chế độ ăn keto là một chế độ ăn giảm cường độ tinh bột và tăng cường chất béo để giúp cơ thể đốt cháy mỡ làm năng lượng. Tuy nhiên, chế độ ăn này có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, trong đó có sỏi mật. Sỏi mật là những hạt cứng hình thành trong túi mật do sự tích tụ của cholesterol hoặc bilirubin. Sỏi mật có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, vàng da và vàng mắt. Vậy chế độ ăn keto có thực sự làm tăng nguy cơ mắc sỏi mật hay không? Bài viết này sẽ giải thích nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị sỏi mật khi áp dụng chế độ ăn keto.
Chế độ ăn keto là gì và tại sao nó có thể gây sỏi mật?
Các dấu hiệu và triệu chứng của sỏi mật
Cách phòng ngừa và điều trị sỏi mật khi áp dụng chế độ ăn keto
Kết luận và khuyến nghị
Chế độ ăn keto là gì và tại sao nó có thể gây sỏi mật?
Chế độ ăn keto là một chế độ ăn giảm cường độ tinh bột và tăng cường chất béo để giúp cơ thể chuyển sang trạng thái ketosis. Ketosis là khi cơ thể sử dụng các phân tử năng lượng được gọi là ketone được sản xuất từ chất béo thay vì glucose từ tinh bột. Chế độ ăn keto có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe như giảm cân, kiểm soát đường huyết, cải thiện triệu chứng của bệnh tiểu đường, ung thư, động kinh và Alzheimer.
Tuy nhiên, chế độ ăn keto cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, trong đó có sỏi mật. Sỏi mật là những hạt cứng hình thành trong túi mật do sự tích tụ của cholesterol hoặc bilirubin. Cholesterol là một loại chất béo có trong máu và các tế bào cơ thể. Bilirubin là một chất phế thải được sản xuất khi hồng cầu bị phá hủy. Túi mật là một cơ quan nhỏ nằm dưới gan có chức năng lưu trữ và tiết ra mật. Mật là một dịch tiêu hóa có vai trò quan trọng trong việc phân giải các chất béo trong ruột non.
Khi ăn ít tinh bột và nhiều chất béo như trong chế độ ăn keto, túi mật phải làm việc nhiều hơn để tiết ra nhiều mật hơn để xử lý lượng chất béo cao trong thức ăn. Điều này có thể làm cho mật trở nên đặc hơn và dễ bị kết tủa thành sỏi. Ngoài ra, chế độ ăn keto cũng có thể làm tăng lượng cholesterol trong máu và trong mật, làm cho sỏi mật hình thành nhanh hơn. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn giảm cường độ tinh bột có liên quan đến nguy cơ cao hơn mắc sỏi mật so với chế độ ăn bình thường hoặc giàu tinh bột.
Các dấu hiệu và triệu chứng của sỏi mật
Nhiều người có sỏi mật nhưng không biết vì không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi sỏi mật di chuyển và gây tắc nghẽn ống dẫn mật, có thể gây ra các triệu chứng như:
Đau bụng, đặc biệt là ở phần trên bên phải hoặc giữa
Buồn nôn hoặc nôn mửa
Vàng da và vàng mắt
Đổ mồ hôi
Sốt hoặc lạnh run
Tiêu chảy hoặc táo bón
Nước tiểu sậm màu hoặc phân nhạt
Nếu bạn có các triệu chứng trên, bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Sỏi mật có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm túi mật, viêm ống dẫn mật, viêm tụy hoặc suy gan.
Cách phòng ngừa và điều trị sỏi mật khi áp dụng chế độ ăn keto
Nếu bạn muốn áp dụng chế độ ăn keto nhưng lo lắng về nguy cơ mắc sỏi mật, bạn có thể tham khảo một số cách phòng ngừa và điều trị sau:
Uống nhiều nước: Nước giúp duy trì sự lưu thông của mật và ngăn ngừa sự kết tủa của cholesterol. Bạn nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày, hoặc nhiều hơn nếu bạn tập thể dục hoặc ra nhiều mồ hôi.
Ăn đủ chất xơ: Chất xơ giúp giảm lượng cholesterol trong máu và trong mật, làm giảm nguy cơ hình thành sỏi. Bạn có thể ăn các loại rau xanh lá, quả dâu, quả óc chó, hạt chia, hạt lanh hoặc bổ sung chất xơ từ các sản phẩm thực phẩm chức năng.
Ăn đủ protein: Protein giúp duy trì cân bằng acid-base trong cơ thể và ngăn ngừa sự tích tụ của bilirubin. Bạn có thể ăn các loại thịt, cá, trứng, phô mai, đậu nành hoặc whey protein.
Ăn ít chất béo bão hòa và trans: Chất béo bão hòa và trans có thể làm tăng lượng cholesterol trong máu và trong mật, làm cho sỏi mật hình thành dễ dàng hơn. Bạn nên hạn chế ăn các loại thịt đỏ, bơ, kem, bánh ngọt, khoai tây chiên hoặc các sản phẩm chiên rán.
Ăn nhiều chất béo không bão hòa và omega-3: Chất béo không bão hòa và omega-3 có thể giúp giảm lượng cholesterol trong máu và trong mật, làm giảm nguy cơ hình thành sỏi. Bạn có thể ăn các loại dầu ô liu, dầu hạt lanh, dầu cá, trứng gà ác, hạt hạnh nhân, hạt điều, cá hồi, cá ngừ hoặc cá trích.
Ăn đều đặn: Ăn đều đặn giúp kích thích túi mật tiết ra mật và ngăn ngừa sự đông cứng của mật. Bạn nên ăn ít nhất 3 bữa chính và 2 bữa phụ mỗi ngày, và không bỏ bữa hoặc nhịn ăn quá lâu.
Giảm cân từ từ: Giảm cân quá nhanh có thể làm cho lượng cholesterol trong máu và trong mật tăng đột biến, làm cho sỏi mật hình thành nhanh hơn. Bạn nên giảm cân từ từ và an toàn, khoảng 0.5-1 kg mỗi tuần, bằng cách ăn ít calo hơn và tập thể dục nhiều hơn.
Uống thuốc hoặc phẫu thuật: Nếu bạn đã có sỏi mật và gặp các triệu chứng khó chịu hoặc biến chứng nguy hiểm, bạn có thể cần uống thuốc hoặc phẫu thuật để loại bỏ sỏi mật. Thuốc có thể giúp tan sỏi mật nhỏ và không gây đau, nhưng có thể mất nhiều tháng hoặc năm để có hiệu quả. Phẫu thuật có thể loại bỏ sỏi mật nhanh chóng và hiệu quả, nhưng có thể gây ra các biến chứng như nhiễm trùng hoặc chảy máu. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để chọn phương pháp điều trị phù hợp với tình trạng của bạn.
Kết luận và khuyến nghị
Chế độ ăn keto là một chế độ ăn có nhiều lợi ích cho sức khỏe như giảm cân và kiểm soát đường huyết. Tuy nhiên, chế độ ăn này cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, trong đó có sỏi mật. Sỏi mật là những hạt cứng hình thành trong túi mật do sự tích tụ của cholesterol hoặc bilirubin. Sỏi mật có thể gây ra các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, vàng da và vàng mắt. Để phòng ngừa và điều trị sỏi mật khi áp dụng chế độ ăn keto, bạn nên uống nhiều nước, ăn đủ chất xơ, protein, chất béo không bão hòa và omega-3, ăn đều đặn, giảm cân từ từ, và uống thuốc hoặc phẫu thuật nếu cần. Bạn cũng nên theo dõi sức khỏe của mình và tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi bắt đầu hoặc thay đổi chế độ ăn.
Dịch bởi Phương Quyên & nhóm tại Đại Học Stanford (USA).
