Đậu nành là một loại thực phẩm phổ biến trong ẩm thực Việt Nam. Đậu nành có chứa nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là isoflavone, một loại phytoestrogen có tác dụng tương tự như estrogen trong cơ thể người. Tuy nhiên, liệu đậu nành có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư vú hay không? Câu trả lời là không đơn giản.
Isoflavone là một loại phytoestrogen có trong đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành. Isoflavone có thể gắn với các thụ thể estrogen trên tế bào và ảnh hưởng đến sự phát triển của ung thư vú.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone không tăng nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ châu Á và phụ nữ không phải châu Á. Thậm chí, đậu nành có thể giảm nguy cơ tái phát ung thư vú và tử vong do ung thư vú ở phụ nữ đã mắc bệnh.
Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone có thể có tác dụng khác nhau tùy thuộc vào lượng tiêu thụ, loại sản phẩm, độ tuổi, giai đoạn sinh lý, loại ung thư vú và liệu trình điều trị. Do đó, cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng đậu nành hoặc các bổ sung isoflavone.
Đậu nành là một loại hạt thuộc họ đậu (Fabaceae), được trồng rộng rãi ở các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam. Đậu nành được sử dụng để chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau như sữa đậu nành, đậu hũ, tương, dầu đậu nành và bột đậu nành. Đây là những sản phẩm quen thuộc trong ẩm thực của người Việt Nam.
Isoflavone là gì?
Isoflavone là một loại phytoestrogen (hay còn gọi là estrogen thực vật) có trong đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành. Isoflavone có cấu trúc hóa học tương tự như estrogen – một loại hormone giới tính quan trọng trong cơ thể người. Estrogen có vai trò điều chỉnh các chức năng sinh lý của phụ nữ như kinh nguyệt, thụ thai, cho con bú và mãn kinh. Estrogen cũng có ảnh hưởng đến sự phát triển và phân chia của các tế bào vú, đặc biệt là các tế bào ung thư vú.
Isoflavone có thể gắn với các thụ thể estrogen (ER) trên tế bào và ảnh hưởng đến hoạt động của chúng. Tuy nhiên, isoflavone không phải là estrogen mà chỉ là một chất giả mạo. Isoflavone có thể có tác dụng tương tự hoặc trái ngược với estrogen tùy thuộc vào loại thụ thể, lượng isoflavone và lượng estrogen trong cơ thể. Vì vậy, isoflavone có thể có vai trò kép trong sự phát triển của ung thư vú: kích thích hoặc ức chế.
Đậu nành và nguy cơ ung thư vú
Các nghiên cứu khoa học đã khảo sát mối liên quan giữa việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone với nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ. Các nghiên cứu này bao gồm các loại khác nhau như nghiên cứu tiền cứu, nghiên cứu hồi cứu, nghiên cứu can thiệp và nghiên cứu tổng quan. Các nghiên cứu này cũng đã so sánh giữa các nhóm phụ nữ khác nhau như phụ nữ châu Á và phụ nữ không phải châu Á, phụ nữ trước mãn kinh và sau mãn kinh, phụ nữ bình thường và phụ nữ đã mắc ung thư vú.
Kết quả của các nghiên cứu này cho thấy việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone không tăng nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ châu Á và phụ nữ không phải châu Á. Thậm chí, đậu nành có thể giảm nguy cơ tái phát ung thư vú và tử vong do ung thư vú ở phụ nữ đã mắc bệnh. Một số giải thích cho kết quả này là:
Đậu nành có chứa nhiều chất dinh dưỡng khác nhau như protein, chất xơ, vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, có lợi cho sức khỏe tổng thể.
Isoflavone có thể có tác dụng ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư vú bằng cách gắn với các thụ thể estrogen yếu hơn so với estrogen tự nhiên, làm giảm sự kích hoạt của chúng.
Isoflavone có thể có tác dụng điều hòa sự biến đổi của estrogen trong cơ thể, làm giảm lượng estrogen tự do có khả năng gây ung thư.
Isoflavone có thể có tác dụng ức chế sự sinh sản của các enzyme liên quan đến quá trình biến đổi của estrogen và các hormone khác, làm giảm sự hình thành của các chất gây ung thư.
Isoflavone có thể có tác dụng kích hoạt các gen liên quan đến sự tự tử của các tế bào ung thư (apoptosis) và sự sửa chữa của DNA bị hỏng.
Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone có thể có tác dụng khác nhau tùy thuộc vào lượng tiêu thụ, loại sản phẩm, độ tuổi, giai đoạn sinh lý, loại ung thư vú và liệu trình điều trị. Do đó, cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng đậu nành hoặc các bổ sung isoflavone.
Lượng tiêu thụ và loại sản phẩm
Lượng tiêu thụ đậu nành và isoflavone có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư vú. Theo một nghiên cứu tổng quan năm 2019 của Boutas và cộng sự, việc tiêu thụ ít nhất 10 mg isoflavone mỗi ngày có thể giảm nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ châu Á. Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành hay isoflavone không tăng nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ bất kỳ nhóm nào.
Loại sản phẩm từ đậu nành cũng có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư vú. Theo một nghiên cứu tổng quan năm 2022 của Fan và cộng sự, việc tiêu thụ các sản phẩm từ đậu nành không qua chế biến (như đậu nành nguyên hạt, đậu hũ hay sữa đậu nành) có thể giảm nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ châu Á và phụ nữ không phải châu Á. Tuy nhiên, việc tiêu thụ các sản phẩm từ đậu nành qua chế biến (như tương, dầu đậu nành hay bột đậu nành) không có tác dụng bảo vệ.
Độ tuổi và giai đoạn sinh lý
Độ tuổi và giai đoạn sinh lý của phụ nữ có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư vú. Theo một nghiên cứu tổng quan, việc tiêu thụ đậu nành từ nhỏ có thể giảm nguy cơ mắc ung thư vú sau này. Điều này có thể do đậu nành làm giảm sự phát triển của các tế bào vú trong giai đoạn dậy thì. Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành sau khi mắc ung thư vú không ảnh hưởng xấu đến sự sống sót hay tái phát của bệnh nhân ung thư vú ở bất kỳ loại ung thư vú nào.
Loại ung thư vú và liệu trình điều trị
Loại ung thư vú và liệu trình điều trị của phụ nữ có thể ảnh hưởng đến nguy cơ tái phát ung thư vú. Theo một nghiên cứu tổng quan, việc tiêu thụ đậu nành có thể an toàn cho phụ nữ mắc ung thư vú âm tính với các yếu tố sinh học như ER, PR và HER2. Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành không gây tranh cãi cho phụ nữ mắc ung thư vú dương tính với ER hoặc PR, vì đậu nành không ảnh hưởng xấu đến sự sống sót hay tái phát của bệnh nhân ung thư vú ở bất kỳ loại ung thư vú nào. Do đó, phụ nữ mắc loại ung thư này không cần hạn chế tiêu thụ đậu nành hoặc không cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Ngoài ra, việc tiêu thụ đậu nành cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của một số loại thuốc điều trị ung thư vú, như tamoxifen, letrozole và anastrozole. Đây là những loại thuốc có tác dụng ức chế hoặc ngăn chặn sự kích hoạt của các thụ thể estrogen. Việc tiêu thụ đậu nành có thể làm giảm hiệu quả của các thuốc này, vì đậu nành có thể cạnh tranh với chúng để gắn với các thụ thể estrogen. Do đó, phụ nữ đang dùng các loại thuốc này nên tránh tiêu thụ đậu nành hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Kết luận
Đậu nành là một loại thực phẩm có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cũng có thể có một số tác dụng phụ đối với nguy cơ ung thư vú. Việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone không tăng nguy cơ mắc ung thư vú ở phụ nữ châu Á và phụ nữ không phải châu Á. Thậm chí, đậu nành có thể giảm nguy cơ tái phát ung thư vú và tử vong do ung thư vú ở phụ nữ đã mắc bệnh. Tuy nhiên, việc tiêu thụ đậu nành và isoflavone có thể có tác dụng khác nhau tùy thuộc vào lượng tiêu thụ, loại sản phẩm, độ tuổi, giai đoạn sinh lý, loại ung thư vú và liệu trình điều trị. Do đó, cần có sự tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng đậu nành hoặc các bổ sung isoflavone.
Ngoài ra, cần lưu ý rằng đậu nành không phải là phương thuốc chữa bệnh mà chỉ là một phần của chế độ ăn uống lành mạnh. Để phòng ngừa ung thư vú, cần kết hợp nhiều yếu tố khác như duy trì cân nặng lý tưởng, tập thể dục thường xuyên, hạn chế rượu bia và khói thuốc.
Dịch và tổng hợp bởi Phương Quyên.
Nguồn tham khảo
[1] Boutas I, Kontogeorgi A, Dimitrakakis C, Kalantaridou SN. Soy Isoflavones and Breast Cancer Risk: A Meta-analysis. In Vivo. 2022;36(2):556-562. doi:10.21873/invivo.12737
[2] Fan Y, Wang M, Li Z, et al. Intake of Soy, Soy Isoflavones and Soy Protein and Risk of Cancer Incidence and Mortality. Front Nutr. 2022;9:847421. Published 2022 Mar 4. doi:10.3389/fnut.2022.847421
