Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao sau khi áp dụng một chế độ ăn kiêng khắt khe và giảm được một lượng cân đáng kể, bạn lại dễ dàng tăng lại những ký đã mất? Đó không phải là do bạn thiếu ý chí hay kiên trì, mà là do não bộ của bạn. Một nhóm nhà nghiên cứu đã khám phá ra một đường dẫn não bộ ở chuột có thể giải thích hiện tượng này và đề xuất một phương pháp mới có thể giúp bạn duy trì cân nặng lâu dài.
Nhà nghiên cứu đã xác định được một đường dẫn não bộ (brain pathway) ở chuột có thể giải thích tại sao con người thường tăng cân trở lại sau khi giảm cân. Liệu pháp tương lai nhắm vào đường dẫn này có thể giúp duy trì cân nặng sau khi ăn kiêng.
Gần một nửa số người béo phì tham gia các chương trình giảm cân sẽ tăng lại cân nặng đã mất trong vòng năm năm. Cơ chế gây ra sự tăng cân này chưa được biết, nhưng có thể liên quan đến các tế bào nằm trong vùng não gọi là hypothalamus có tên là AgRP neurons, đã được chứng minh trước đây có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cảm giác đói.
Khi chuột mất cân, các tín hiệu não gây ra cảm giác đói được tăng lên, khiến cho các con vật ăn nhiều hơn cho đến khi trở lại cân nặng ban đầu.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi chuột tăng lại cân nặng đã mất do nhịn ăn, sự khuếch đại tín hiệu từ các neuron PVH (paraventricular hypothalamic nucleus) trở lại bình thường.
Những phát hiện này cho thấy sự tăng cân lại được thúc đẩy bởi sự gia tăng tạm thời của tín hiệu từ các neuron PVH đến các neuron AgRP.
Cơ chế tăng cân lại sau khi giảm cân
Các nhà nghiên cứu đã xác định được một đường dẫn (brain pathway) trong não chuột có thể giải thích tại sao người ta thường tăng lại cân sau khi giảm cân. Các liệu pháp tương lai nhắm vào đường dẫn này có thể giúp duy trì cân nặng sau khi ăn kiêng.
Gần một nửa số người béo phì tham gia các chương trình giảm cân sẽ tăng lại cân đã giảm trong vòng năm năm. Cơ chế gây ra hiện tượng tăng cân lại này vẫn chưa rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến các tế bào nằm trong vùng não gọi là vùng dưới đồi (hypothalamus) có tên là các neuron AgRP, trước đây đã được chứng minh có vai trò quan trọng trong việc điều tiết sự đói.
“Chúng được kích hoạt khi cơ thể thiếu nhiên liệu, và khi chúng hoạt động, chúng gây ra sự đói mãnh liệt,”
Brad Lowell tại Trung tâm Y khoa Beth Israel Deaconess ở Massachusetts nói.
Nhiều vùng não khác nhau gửi tín hiệu cho các neuron AgRP thông qua các kết nối gọi là synapses. Những kết nối này có thể mạnh lên hoặc yếu đi, thay đổi cường độ của các tín hiệu di chuyển dọc theo chúng – kết nối càng mạnh, thông điệp càng to.
Thí nghiệm trên chuột
Để xem việc giảm cân ảnh hưởng như thế nào đến những synapses này, Lowell và nhóm của ông đã đo hoạt động của não trong não của chín con chuột đã chết, trong đó có năm con đã nhịn ăn trong 16 giờ trước khi não của chúng được kiểm tra.
Các nhà nghiên cứu kích thích các vùng não được biết là gửi tín hiệu cho các neuron AgRP bằng cách sử dụng quang sinh học (optogenetics), một kỹ thuật kích hoạt các tế bào bằng ánh sáng.
Kết quả cho thấy, chuột nhịn ăn có nhiều hoạt động hơn ở một phần của vùng dưới đồi gọi là vùng dưới đồi song song (paraventricular hypothalamic nucleus – PVH) so với chuột không nhịn ăn. Vùng não này được biết là liên quan đến trao đổi chất và sự phát triển.
Các nhà nghiên cứu đã làm im lặng các neuron PVH ở một nhóm riêng biệt của chuột và sau đó theo dõi xem chúng ăn bao nhiêu thức ăn trong 24 giờ. Trung bình, các chuột ăn ít thức ăn hơn khoảng 33% so với chuột trong nhóm kiểm soát, và chúng tăng lại ít cân hơn trong vòng bảy ngày.
Các thí nghiệm tiếp theo cho thấy, khi chuột tăng lại cân mà chúng đã mất do nhịn ăn, sự tăng cường tín hiệu từ các neuron PVH trở lại bình thường.
Hướng điều trị mới
Từ những phát hiện này, chúng ta có thể suy ra rằng việc tăng cân lại được thúc đẩy bởi sự gia tăng tạm thời của tín hiệu từ các neuron PVH đến các neuron AgRP.
“Quá nhiều đói là một vấn đề y tế và quá ít đói cũng là một vấn đề y tế,” Lowell nói. “Nếu chúng ta muốn cố gắng giải quyết những vấn đề này, chúng ta cần phải hiểu cách hoạt động của sự đói.”
Lowell
Những phát hiện này là một bước quan trọng trong việc làm điều đó.
