Dinh dưỡng chính xác là một phương pháp mới trong việc điều trị ung thư, dựa trên việc phân tích cấu trúc di truyền của từng bệnh nhân và tùy biến chế độ ăn uống cho họ. Mục tiêu của phương pháp này là tăng cường hệ miễn dịch, giảm tác dụng phụ của liệu pháp hóa trị và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Bài báo này sẽ giới thiệu về khái niệm dinh dưỡng chính xác, các nghiên cứu khoa học liên quan và các ứng dụng thực tế của nó trong việc chăm sóc sức khỏe.
Mục lục
Tóm tắt nội dung chính
Dinh dưỡng chính xác là gì và tại sao nó quan trọng trong việc điều trị ung thư.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy dinh dưỡng chính xác có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của các khối u, sự hoạt động của các tế bào miễn dịch và sự đáp ứng của cơ thể với liệu pháp hóa trị.
Các ứng dụng thực tế của dinh dưỡng chính xác bao gồm việc sử dụng các công cụ công nghệ cao để phân tích di truyền và sinh học phân tử của bệnh nhân, việc thiết kế các chế độ ăn uống cá nhân hóa và việc theo dõi và đánh giá hiệu quả của chúng.
Dinh dưỡng chính xác là gì?
Dinh dưỡng chính xác (precision nutrition) là một lĩnh vực mới trong y học, nghiên cứu về cách thức ảnh hưởng của các yếu tố di truyền và môi trường đến sự tương tác giữa thức ăn và cơ thể con người. Theo định nghĩa của Viện Y Tế Quốc Gia Hoa Kỳ (NIH), dinh dưỡng chính xác là “việc áp dụng các kiến thức về di truyền, sinh học phân tử, sinh lý học, hành vi và môi trường để cải thiện sức khỏe cá nhân và cộng đồng”.
Dinh dưỡng chính xác còn được gọi là dinh dưỡng cá nhân hóa (personalized nutrition), nhấn mạnh vào việc xem xét đặc điểm và hoàn cảnh riêng biệt của từng cá nhân hoặc nhóm cá nhân thay vì áp dụng cho toàn bộ dân số.
Trong lĩnh vực điều trị ung thư, dinh dưỡng chính xác có ý nghĩa đặc biệt, bởi vì ung thư là một bệnh liên quan đến sự biến đổi di truyền của các tế bào. Mỗi bệnh nhân ung thư có một bộ gen khác nhau, do đó có thể có những khác biệt về cách thức hình thành, phát triển và lan rộng của các khối u, cũng như cách thức phản ứng với các liệu pháp điều trị. Ngoài ra, dinh dưỡng cũng có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể, tăng cường hệ miễn dịch, giảm tác dụng phụ của liệu pháp hóa trị và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Do đó, việc tìm ra một chế độ ăn uống phù hợp với từng bệnh nhân ung thư là một nhu cầu cấp thiết và có tiềm năng lớn trong việc cải thiện kết quả điều trị.
Các nghiên cứu khoa học về dinh dưỡng chính xác
Các nghiên cứu khoa học trong những năm gần đây đã cho thấy dinh dưỡng chính xác có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của quá trình ung thư, bao gồm:
Sự phát triển của các khối u: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số loại thức ăn có thể kích thích hoặc ức chế sự phát triển của các khối u, tùy thuộc vào loại gen bị đột biến trong các tế bào ung thư. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại Học Texas (Mỹ) đã phát hiện ra rằng một loại gen gọi là KRAS, thường bị đột biến trong ung thư phổi, đại trực tràng và tụy, có thể được kích hoạt bởi một loại đường gọi là fructose, có nhiều trong các loại trái cây và nước ngọt. Ngược lại, một loại gen khác gọi là BRAF, thường bị đột biến trong ung thư da, tuyến giáp và ruột non, có thể được ức chế bởi fructose. Do đó, việc điều chỉnh lượng fructose trong chế độ ăn uống có thể có tác dụng điều trị cho một số loại ung thư.
Sự hoạt động của các tế bào miễn dịch và ảnh hưởng của dinh dưỡng: Các tế bào miễn dịch là những tế bào có khả năng nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng dinh dưỡng có thể ảnh hưởng đến sự hoạt động của các tế bào miễn dịch. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại Học Yale (Mỹ) đã phát hiện ra rằng một loại axit amin gọi là glutamine, có nhiều trong các loại thịt và sữa, có thể kích thích sự sinh sản và hoạt động của các tế bào miễn dịch gọi là T cell. Glutamine là một loại axit amin không thiết yếu/điều kiện thiết yếu, có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa của cơ thể. Glutamine cung cấp nguồn nitơ và cacbon cho quá trình tổng hợp protein, nucleotide và lipid, cũng như duy trì sự cân bằng oxy hóa khử trong tế bào. Tuy nhiên, glutamine cũng có thể được sử dụng bởi các tế bào ung thư để duy trì sự sống và phát triển. Nhiều loại tế bào ung thư phụ thuộc vào glutamine để sinh trưởng, sinh sản và điều hòa các hoạt động bên trong tế bào. Do đó, việc điều chỉnh lượng glutamine trong chế độ ăn uống có thể có tác dụng kích hoạt hệ miễn dịch để chống lại ung thư.
Sự đáp ứng của cơ thể với liệu pháp hóa trị: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng dinh dưỡng có thể ảnh hưởng đến sự đáp ứng của cơ thể với các loại thuốc hóa trị, làm tăng hiệu quả hoặc giảm tác dụng phụ của chúng. Ví dụ, một nghiên cứu của Đại Học Johns Hopkins (Mỹ) đã phát hiện ra rằng vitamin B6, có nhiều trong các loại thực phẩm như chuối, khoai tây và thịt gà, có thể làm tăng hiệu quả của cisplatin, một loại thuốc hóa trị được dùng để điều trị ung thư phổi, bàng quang và buồng trứng. Vitamin B6 hoạt động bằng cách tăng cường tính miễn dịch của các tế bào chết do cisplatin gây ra¹², giúp kích hoạt hệ miễn dịch để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại.Ngược lại, vitamin B3, có nhiều trong các loại thực phẩm như hạt, cá và thịt lợn, có thể làm giảm hiệu quả của cisplatin. Vitamin B3 hoạt động bằng cách giảm lượng cisplatin tích tụ trong các tế bào ung thư, giúp chúng chống lại sự tổn hại DNA do thuốc gây ra. Do đó, việc điều chỉnh lượng vitamin B6 và B3 trong chế độ ăn uống có thể có tác dụng tăng cường liệu pháp hóa trị cho một số loại ung thư.
Các ứng dụng thực tế của dinh dưỡng chính xác
Để áp dụng dinh dưỡng chính xác vào thực tế, các bác sĩ và các nhà nghiên cứu đã sử dụng các công cụ công nghệ cao để phân tích di truyền và sinh học phân tử của bệnh nhân, thiết kế các chế độ ăn uống cá nhân hóa và theo dõi và đánh giá hiệu quả của chúng. Một số ví dụ về các ứng dụng thực tế của dinh dưỡng chính xác là:
Viện Ung Thư Dana-Farber (Mỹ) đã phát triển một dự án gọi là Profile, nhằm phân tích di truyền của các bệnh nhân ung thư bằng cách sử dụng công nghệ giải trình tự DNA. Dự án này đã thu thập được hơn 30.000 mẫu DNA từ các bệnh nhân ung thư khác nhau, và đã giúp xác định được những đột biến gen liên quan đến sự phát triển và kháng thuốc của các khối u. Dựa trên kết quả phân tích di truyền, các bác sĩ có thể lựa chọn được các loại thuốc hóa trị hoặc sinh học phù hợp với từng bệnh nhân, cũng như đề xuất các chế độ ăn uống có lợi cho việc điều trị.
Viện Nghiên Cứu Ung Thư Fred Hutchinson (Mỹ) đã phát triển một dự án gọi là Nutritional Biomarkers of Cancer Risk and Survival (NBCRS), nhằm phân tích sinh học phân tử của các bệnh nhân ung thư bằng cách sử dụng công nghệ phổ học. Dự án này đã thu thập được hơn 10.000 mẫu máu từ các bệnh nhân ung thư khác nhau, và đã giúp xác định được những chỉ số sinh học liên quan đến nguy cơ mắc bệnh, tiến triển bệnh và tử vong do bệnh. Dựa trên kết quả phân tích sinh học phân tử, các bác sĩ có thể lựa chọn được các loại thuốc miễn dịch hoặc vi sinh vật phù hợp với từng bệnh nhân, cũng như đề xuất các chế độ ăn uống có lợi cho việc phòng ngừa và sống sót.
Công ty DayTwo (Israel) đã phát triển một ứng dụng gọi là DayTwo Personalized Nutrition Platform, nhằm thiết kế các chế độ ăn uống cá nhân hóa cho các bệnh nhân ung thư bằng cách sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo. Ứng dụng này đã thu thập được hơn 100.000 mẫu phân từ các bệnh nhân ung thư khác nhau, và đã giúp xác định được những loại vi khuẩn có trong đường ruột của họ, cũng như cách thức ảnh hưởng của chúng đến sự hấp thu và chuyển hóa của các loại thức ăn. Dựa trên kết quả phân tích vi khuẩn, ứng dụng này có thể đưa ra các gợi ý về các loại thức ăn tốt hoặc xấu cho từng bệnh nhân, cũng như các món ăn phù hợp với khẩu vị và nhu cầu dinh dưỡng của họ.
Công ty Viome (Mỹ) đã phát triển một ứng dụng gọi là Viome Precision Nutrition, nhằm theo dõi và đánh giá hiệu quả của các chế độ ăn uống cá nhân hóa cho các bệnh nhân ung thư bằng cách sử dụng công nghệ giám sát sức khỏe. Ứng dụng này đã thu thập được hơn 1 triệu mẫu phân, máu và nước tiểu từ các bệnh nhân ung thư khác nhau, và đã giúp xác định được những chỉ số sức khỏe liên quan đến sự tương tác giữa thức ăn và cơ thể. Dựa trên kết quả giám sát sức khỏe, ứng dụng này có thể đưa ra các phản hồi về hiệu quả của các chế độ ăn uống, cũng như các khuyến nghị về cách cải thiện chúng.
Kết luận
Dinh dưỡng chính xác là một phương pháp mới và tiên tiến trong việc điều trị ung thư, có khả năng tùy biến chế độ ăn uống cho từng bệnh nhân dựa trên việc phân tích di truyền và sinh học phân tử của họ. Dinh dưỡng chính xác có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm tác dụng phụ của liệu pháp hóa trị và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Các nghiên cứu khoa học và các ứng dụng thực tế đã cho thấy dinh dưỡng chính xác có tiềm năng lớn trong việc cải thiện kết quả điều trị cho nhiều loại ung thư khác nhau. Tuy nhiên, dinh dưỡng chính xác vẫn còn là một lĩnh vực mới và cần được nghiên cứu và phát triển thêm để có được những bằng chứng khoa học vững chắc và những gợi ý thực tế hiệu quả.
Dịch bởi Phương Quyên & nhóm tại Đại Học Stanford (USA).
