Thuốc lá và thuốc lào là hai loại sản phẩm có chứa nicotin, một chất gây nghiện và có hại cho sức khỏe. Thuốc lá và thuốc lào được sử dụng bằng nhiều cách khác nhau, nhưng phổ biến nhất là hút hoặc nhai.
Giới thiệu chung về thuốc lá và thuốc lào: định nghĩa, nguồn gốc, cách sử dụng, phổ biến ở đâu
So sánh về thành phần và hàm lượng nicotin của thuốc lá và thuốc lào
So sánh về tác hại của thuốc lá và thuốc lào đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng
So sánh về khó khăn và phương pháp cai thuốc lá và thuốc lào
Kết luận: nhấn mạnh rằng cả hai loại thuốc đều có hại và nên tránh sử dụng
Giới thiệu chung về thuốc lá
Thuốc lá là sản phẩm được làm từ lá cây thuốc lá (Nicotiana tabacum) đã được sấy khô và xử lý. Thuốc lá thường được hút dưới dạng điếu thuốc, xì gà hoặc ống hút thuốc. Thuốc lá cũng có thể được nhai, mút hoặc xì hơi dưới dạng thuốc lá không khói.
Cây thuốc lá Nicotiana tabacum
Thuốc lá có nguồn gốc từ châu Mỹ, nơi người bản địa đã sử dụng nó trong các nghi lễ tôn giáo và y tế từ hàng ngàn năm trước. Thuốc lá được du nhập vào châu Âu vào thế kỷ 16 bởi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Từ đó, thuốc lá lan rộng khắp thế giới và trở thành một trong những mặt hàng thương mại quan trọng.
Thuốc lá hiện nay là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tật và tử vong trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 1,3 tỷ người hút thuốc trên thế giới, trong đó 80% sống ở các nước có thu nhập thấp hoặc trung bình. Hút thuốc là nguyên nhân gây ra khoảng 8 triệu ca tử vong mỗi năm, trong đó khoảng 1,2 triệu ca là do hút thuốc thụ động.
Giới thiệu về thuốc lào
Thuốc lào có nguồn gốc từ châu Á, nơi nó đã được sử dụng từ hàng ngàn năm trước trong các nền văn hóa khác nhau. Thuốc lào được coi là một biểu tượng của sự giàu có, quý phái và tôn kính. Thuốc lào cũng được cho là có tác dụng chữa bệnh, tăng lực và kích thích ham muốn tình dục.
Thuốc lào là sản phẩm được làm từ quả cây cau (Areca catechu) đã được phơi khô và xay nhỏ. Thuốc lào thường được nhai cùng với lá trầu (Piper betle), vôi tôi và các thành phần khác để tạo thành một miếng cắn gọi là trầu cau. Thuốc lào cũng có thể được hút bằng các loại điếu khác nhau, như điếu cày, điếu bát hoặc điếu ống. Nhiều người sử dụng thuốc lào cũng thêm thuốc lá vào miếng cắn để tăng cường hiệu ứng kích thích.
Thuốc lào hiện nay là một vấn đề sức khỏe công cộng nghiêm trọng ở nhiều quốc gia châu Á và Thái Bình Dương. Theo WHO, có khoảng 600 triệu người sử dụng thuốc lào trên thế giới, trong đó hơn 80% sống ở châu Á. Nhai thuốc lào là nguyên nhân gây ra khoảng 10% số ca ung thư miệng trên toàn cầu.
Thuốc lào và thuốc lá bình thường đều có hại cho sức khỏe vì chứa nhiều chất độc và gây nghiện như nicotin, gây ra các bệnh về tim mạch, hô hấp và ung thư. Tuy nhiên, thuốc lào có hàm lượng nicotin cao hơn rất nhiều so với thuốc lá bình thường, do đó, thuốc lào có thể gây nghiện nhanh hơn và mạnh hơn thuốc lá bình thường.
Dưới đây là một bảng so sánh giữa tác hại của thuốc lào và thuốc lá bình thường:
So sánh về thành phần và hàm lượng nicotin của thuốc lá và thuốc lào
Thuốc lá và thuốc lào là hai loại sản phẩm thuốc lá phổ biến ở Việt Nam. Cả hai đều chứa nicotine, một chất kích thích có trong lá thuốc lá và có tác dụng gây nghiện. Tuy nhiên, thành phần và hàm lượng nicotine của thuốc lá và thuốc lào có sự khác biệt đáng kể.
Theo một nghiên cứu của Viện Y học Dự phòng Quân đội, thành phần của thuốc lá bao gồm khoảng 600 chất khác nhau, trong đó có nhiều chất độc hại như acetone, amoniac, axit cyanhydric, benzen, butane, cacbon monoxit, formaldehyde, chì và nhựa đường. Khi đốt cháy, thuốc lá có thể tạo ra khoảng 7000 chất hóa học, trong đó có ít nhất 69 chất gây ung thư. Hàm lượng nicotine trong mỗi điếu thuốc lá có thể dao động từ 6.17 đến 28.86 mg, tùy thuộc vào thương hiệu và loại thuốc lá. Trung bình mỗi điếu thuốc lá chứa khoảng 10 đến 12 mg nicotine, nhưng người hút chỉ hấp thu được khoảng 1.1 đến 1.8 mg nicotine.
Thuốc lào có thành phần tương tự như thuốc lá, nhưng có hàm lượng nicotine cao hơn nhiều. Theo nghiên cứu của Viện Y học Dự phòng Quân đội, mỗi gram thuốc lào chứa khoảng 30.08 đến 50.89 mg nicotine, tức là khoảng 3.82 đến 5.11% khối lượng thuốc lào. Người hút thuốc lào thường hút một lượng nhỏ (khoảng 0.5 đến 1 gram) mỗi lần, nhưng vẫn có thể hấp thu được khoảng 4 đến 8 mg nicotine.
Thuốc lào là một loại thuốc có thành phần tương tự như thuốc lá, nhưng có hàm lượng nicotine cao hơn nhiều. Theo Wikipedia, hàm lượng nicotine trong thuốc lào là khoảng 9% khối lượng thuốc lào, trong khi trong thuốc lá chỉ khoảng 1 – 3%. Người hút thuốc lào thường hút một lượng nhỏ (khoảng 0.5 đến 1 gram) mỗi lần, nhưng vẫn có thể hấp thu được khoảng 4 đến 8 mg nicotine.
Có thể thấy, cả thuốc lá và thuốc lào đều có hại cho sức khỏe do chứa nhiều chất độc hại và gây nghiện. Tuy nhiên, thuốc lào có hàm lượng nicotine cao hơn thuốc lá rất nhiều, do đó có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng hơn cho tim mạch, não bộ và hệ thần kinh của người hút.
So sánh về tác hại của thuốc lá và thuốc lào đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng
Thuốc lá và thuốc lào đều tạo ra khói thuốc chứa nhiều chất độc hại và gây ung thư. Hút thuốc lá và thuốc lào có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như:
Ung thư: Hút thuốc lá và thuốc lào tăng nguy cơ mắc các loại ung thư liên quan đến khói thuốc, như ung thư miệng, họng, thực quản, phổi, bàng quang và tụy. Người hút thuốc lá thường xuyên có nguy cơ cao hơn từ 4 đến 10 lần so với người không hút mắc các loại ung thư này. Người hút thuốc lào cũng có nguy cơ cao hơn mắc ung thư miệng.
Bệnh tim mạch: Hút thuốc lá và thuốc lào làm tăng huyết áp, gây xơ vữa động mạch, làm hẹp các mạch máu cung cấp oxy cho tim và não. Người hút thuốc lá hoặc thuốc lào có nguy cơ cao hơn gấp hai lần so với người không hút bị bệnh tim hoặc đột quỵ. Người hút thuốc lá có nguy cơ cao hơn 30% chết sớm do bệnh tim mạch.
Bệnh phổi: Hút thuốc lá và thuốc lào gây tổn thương niêm mạc đường hô hấp, làm suy giảm chức năng phổi, gây viêm phế quản mãn tính và tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD). Người hút thuốc lá hoặc thuốc lào có nguy cơ cao hơn gấp hai lần so với người không hút bị COPD. Hút thuốc lá và thuốc lào cũng làm trầm trọng các triệu chứng của hen suyễn.
Bệnh răng miệng: Hút thuốc lá và thuốc lào gây ảnh hưởng xấu đến răng miệng, như làm ố vàng răng, gây viêm nướu, sâu răng và mất răng. Hút thuốc lá và thuốc lào cũng làm giảm khả năng miệng tự lành vết thương và tăng nguy cơ nhiễm trùng sau khi phẫu thuật răng miệng.
Không chỉ gây hại cho người hút, khói thuốc lá và thuốc lào còn gây hại cho người xung quanh do tiếp xúc với khói thụ động. Khói thụ động chứa nhiều chất độc hại và gây ung thư như khói trực tiếp². Người tiếp xúc với khói thụ động có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh như ung thư phổi, bệnh tim mạch, COPD, hen suyễn và viêm phổi. Trẻ em tiếp xúc với khói thụ động có nguy cơ cao hơn bị suy dinh dưỡng, viêm tai giữa, viêm amidan, hen suyễn và nhiễm trùng đường hô hấp.
Có thể thấy, hút thuốc lá và thuốc lào không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân mà còn gây ra những tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng. Việc ngừa và kiểm soát tình trạng hút thuốc lá và thuốc lào là một trong những biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe của mọi người.
Khó khăn và phương pháp cai thuốc lá và thuốc lào
Cai thuốc lá và thuốc lào là một quá trình khó khăn và đòi hỏi sự quyết tâm và hỗ trợ của người hút và người xung quanh. Cai thuốc lá và thuốc lào có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng.
Khó khăn
Người hút thường gặp các triệu chứng cai nghiện khi ngừng hút thuốc lá hoặc thuốc lào, như khó chịu, căng thẳng, buồn bã, giận dữ, khó ngủ, đói, khô miệng và khát. Các triệu chứng này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần.
Người hút cũng phải đối mặt với những yếu tố kích thích hút thuốc, như mùi khói thuốc, những người xung quanh hút thuốc, những hoạt động hay tình huống liên quan đến hút thuốc. Những yếu tố này có thể gây ra sự thèm hút thuốc và khiến người hút dễ tái nghiện.
Người hút cũng có thể gặp phải những thách thức về mặt xã hội khi cai thuốc lá hoặc thuốc lào, như thiếu sự ủng hộ hoặc phản đối từ gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp. Người hút cũng có thể bị ảnh hưởng bởi những quan niệm sai lầm về thuốc lá hoặc thuốc lào, như cho rằng chúng giúp giảm căng thẳng, tăng sự tự tin hoặc giảm cân.
Phương pháp cai
Có nhiều phương pháp cai thuốc lá và thuốc lào được chứng minh hiệu quả và an toàn, bao gồm các can thiệp về hành vi và các loại thuốc trợ cai. Các can thiệp về hành vi bao gồm các lời khuyên của bác sĩ, điều dưỡng hoặc các chuyên gia tư vấn; các buổi tư vấn cá nhân, nhóm hoặc qua điện thoại; các ứng dụng di động hoặc trang web cung cấp thông tin và hỗ trợ cho người cai nghiện. Các loại thuốc trợ cai bao gồm các loại thay thế nicotine (như kẹo cao su, miếng dán hoặc xịt mũi) hoặc các loại không chứa nicotine (như bupropion1 hoặc varenicline2). Kết hợp các can thiệp về hành vi và các loại thuốc trợ cai có thể tăng hiệu quả của việc cai nghiện.
Đối với phụ nữ mang thai hút thuốc lá hoặc thuốc lào, các can thiệp về hành vi được khuyến khích để giúp họ ngừng hút. Các loại thuốc trợ cai có thể được sử dụng khi lợi ích của việc ngừng hút lớn hơn rủi ro tiềm ẩn của việc sử dụng các loại thuốc này. Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng đủ để đánh giá lợi ích và rủi ro của các loại thuốc trợ cai cho phụ nữ mang thai.
Đối với người hút e-cigarette (thuốc lá điện tử), hiện chưa có bằng chứng đủ để đánh giá lợi ích và rủi ro của việc sử dụng e-cigarette để cai nghiện. E-cigarette là một loại sản phẩm thuốc lá mới có chứa nicotine và các chất độc hại khác. E-cigarette có thể gây ra những tác hại cho sức khỏe của người sử dụng và người xung quanh. Bác sĩ nên chỉ dẫn người hút e-cigarette sử dụng các can thiệp về hành vi và các loại thuốc trợ cai đã được kiểm chứng hiệu quả và an toàn.
Lợi ích
Cai thuốc lá và thuốc lào mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Ngay sau khi ngừng hút, người hút có thể cải thiện được nhịp tim, huyết áp, tuần hoàn máu và chức năng phổi. Trong dài hạn, người hút có thể giảm được nguy cơ mắc các bệnh ung thư, tim mạch, phổi và các bệnh khác do hút thuốc gây ra. Người bỏ hút cũng có thể kéo dài tuổi thọ của mình từ 10 đến 15 năm so với người tiếp tục hút.
Cai thuốc lá và thuốc lào cũng giảm được tác động xấu của khói thụ động đến sức khỏe của người xung quanh. Người không tiếp xúc với khói thụ động có thể giảm được nguy cơ mắc các bệnh do khói thụ động gây ra. Trẻ em không tiếp xúc với khói thụ động có thể giảm được nguy cơ bị suy dinh dưỡng, viêm tai giữa, hen suyễn và nhiễm trùng đường hô hấp.
Cai thuốc lá và thuốc lào cũng mang lại lợi ích kinh tế cho cá nhân và xã hội. Người không mua hay sử dụng sản phẩm thuốc lá có thể tiết kiệm3 được chi phí cho nhu cầu thiết yếu khác. Người không mắc bệnh do sản phẩm thuốc lá gây ra có thể tiết kiệm được chi phí cho điều trị y tế. Xã hội không phải chịu thiệt hại do sản xuất hay tiêu thụ sản phẩm thuốc lá gây ra cho môi trường hay sức khỏe cộng đồng. Xã hội cũng có thể tăng được năng suất lao động và giảm được tỷ lệ tử vong sớm do hút thuốc lá hoặc thuốc lào.
Kết luận
Tóm lại, cả thuốc lá và thuốc lào đều là những sản phẩm thuốc lá có chứa nicotine và các chất độc hại khác. Hút thuốc lá và thuốc lào có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng, như ung thư, bệnh tim mạch, bệnh phổi và bệnh răng miệng. Cai thuốc lá và thuốc lào là một quá trình khó khăn nhưng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và kinh tế. Do đó, người hút nên tìm kiếm sự hỗ trợ của bác sĩ và các chuyên gia tư vấn để sử dụng các can thiệp về hành vi và các loại thuốc trợ cai hiệu quả và an toàn. Người không hút nên tránh tiếp xúc với khói thụ động và ủng hộ các biện pháp kiểm soát sản phẩm thuốc lá. Cả hai loại thuốc đều có hại và nên tránh sử dụng.
Tổng hợp và viết lại bởi Phương Quyên trong thời gian rảnh rỗi. Biên tập bởi Lim.
Thuốc lá và thuốc lào: Sự khác biệt về thành phần, tác hại và cách cai nghiện
So sánh và đánh giá ảnh hưởng của thuốc lá và thuốc lào đến sức khỏe và xã hội
Thuốc lá và thuốc lào: Những điểm tương đồng và khác biệt về nguồn gốc, nicotin và phương pháp cai nghiện
Tìm hiểu về thuốc lá và thuốc lào: Định nghĩa, thành phần, tác hại và cách cai nghiện
Bupropion là một loại thuốc chống trầm cảm không điển hình. Thuốc này hoạt động như một chất ức chế tái hấp thu dopamine norepinephrine và một chất đối kháng thụ thể nicotin. Bupropion được sử dụng để điều trị trầm cảm và giúp giảm các triệu chứng cai thuốc lá.↩
Varenicline là một loại thuốc giải độc, khử độc và cai nghiện, phân nhóm thuốc hỗ trợ cai nghiện. Thuốc này được sử dụng kết hợp với chương trình cai thuốc lá (ví dụ: tài liệu giáo dục, nhóm hỗ trợ, tư vấn) để giúp bạn bỏ thuốc lá. Varenicline hoạt động bằng cách ngăn chặn tác động của nicotin lên não.↩
Tại Việt Nam, thuốc lá được đánh thuế theo 2 hình thức là thuế sản xuất và thuế tiêu thụ đặc biệt. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, việc đơn giản hóa cơ cấu thuế và nâng thuế thuốc lá lên mức trung bình 47% sẽ giúp giảm 2% nhu cầu tiêu thụ thuốc lá, giảm số lượng lao động trong lĩnh vực sản xuất chỉ 0.43%. Các nước trong khu vực Đông Nam Á cũng áp dụng các hình thức thuế tương tự như Việt Nam. Ví dụ, ở Indonesia, thuế tiêu thụ đặc biệt trên thuốc lá là 10-60%. Tại Philippines, thuế tiêu thụ đặc biệt trên thuốc lá là 30%. Tại Thái Lan, thuế tiêu thụ đặc biệt trên thuốc lá là 87%.↩
