Bạn có biết rằng có khoảng 9,1% người lớn ở Mỹ bị mắc một loại nỗi sợ cụ thể nào đó trong suốt cuộc đời họ? Nỗi sợ cụ thể là một loại rối loạn lo âu liên quan đến sự sợ hãi quá mức và bất hợp lý về một tình huống hoặc đối tượng cụ thể. Nếu bạn gặp phải nguồn gốc của nỗi sợ, bạn có thể trải qua một phản ứng lo âu ngay lập tức. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu cho bạn một số nỗi sợ phổ biến nhất và cách điều trị chúng.
Nỗi sợ cụ thể có thể được chia thành ba loại chính: nỗi sợ xã hội, nỗi sợ không gian mở hoặc đám đông và nỗi sợ về một đối tượng hoặc tình huống cụ thể.
Nỗi sợ cụ thể thường được hình thành bởi các yếu tố di truyền và môi trường. Một số nguyên nhân có thể là những sự kiện gây tổn thương, các điều kiện y tế liên tục hoặc các vấn đề về chất lượng cuộc sống.
Triệu chứng của nỗi sợ cụ thể có thể bao gồm buồn nôn, run rẩy, nhịp tim nhanh, cảm giác không thực và bị ám ảnh bởi đối tượng gây sợ hãi.
Điều trị cho nỗi sợ cụ thể có thể bao gồm liệu pháp hành vi, thuốc an thần hoặc kết hợp cả hai.
Một số nỗi sợ cụ thể phổ biến nhất là: nổi sợ cao (acrophobia), nổi sợ bay (aerophobia), nổi sợ kim tiêm (aichmophobia), nổi sợ bóng tối (achluophobia) và nổi sợ nhện (arachnophobia).
Những gì bạn cần biết về nỗi sợ cụ thể
Nỗi sợ cụ thể là một loại rối loạn lo âu liên quan đến sự sợ hãi quá mức và bất hợp lý về một tình huống hoặc đối tượng cụ thể.
Nếu bạn gặp phải nguồn gốc của nỗi sợ, bạn có thể trải qua một phản ứng lo âu ngay lập tức. Bạn có thể cảm thấy buồn nôn, run rẩy, nhịp tim nhanh, cảm giác không thực và bị ám ảnh bởi đối tượng gây sợ hãi. Bạn cũng có thể tránh xa hoặc làm mọi cách để thoát khỏi tình huống hoặc đối tượng gây sợ hãi. Nỗi sợ cụ thể có thể ảnh hưởng đến công việc, học tập và các mối quan hệ cá nhân của bạn.
Nỗi sợ cụ thể có thể được chia thành ba loại chính: nỗi sợ xã hội, nỗi sợ không gian mở hoặc đám đông và nỗi sợ về một đối tượng hoặc tình huống cụ thể.
Nỗi sợ xã hội: Còn được gọi là rối loạn lo âu xã hội, đây là loại nỗi sợ về các tình huống xã hội mà bạn có thể bị phán xét hoặc xấu hổ. Người bị nỗi sợ này thường lo lắng quá mức về việc giao tiếp với người khác, biểu hiện bản thân hoặc tham gia các hoạt động tập thể. Họ có thể tránh xa các tình huống xã hội hoàn toàn và sống biệt lập.
Nỗi sợ không gian mở hoặc đám đông: Đây là loại nỗi sợ về các nơi hoặc tình huống mà bạn không thể thoát ra được. Từ này có nghĩa là “nỗi sợ không gian rộng”. Người bị nỗi sợ này sợ hãi khi ở trong những nơi đông người hoặc xa nhà. Họ thường tránh đi ra ngoài và ở trong nhà.
Nỗi sợ về một đối tượng hoặc tình huống cụ thể: Đây là loại nỗi sợ về một điều gì đó cụ thể như rắn, nhện, kim tiêm hoặc cao. Khi người ta nói về một nỗi sợ cụ thể, họ đang chỉ loại nỗi sợ này. Ngoài ra, có rất nhiều loại nỗi sợ cụ thể khác nhau và chúng có thể được phân loại theo bốn nhóm chính:
Nỗi sợ về môi trường tự nhiên: Như nổi sợ cao (acrophobia), nổi sợ bão (lilapsophobia), nổi sợ chớp (keraunophobia) hoặc nổi sợ sóng biển (thalassophobia).
Nỗi sợ liên quan đến động vật: Như nổi sợ nhện (arachnophobia), nổi sợ chó (cynophobia), nổi sợ chim (ornithophobia) hoặc nổi sợ rắn (ophidiophobia).
Nỗi sợ liên quan đến các tình huống cụ thể: Như nổi sợ bay (aerophobia), nổi sợ bóng tối (achluophobia), nổi sợ không gian hẹp (claustrophobia) hoặc nổi sợ cầu (gephyrophobia).
Nỗi sợ cụ thể có thể được hình thành bởi các yếu tố di truyền và môi trường. Nếu bạn có một người thân gần bị một loại rối loạn lo âu nào đó, bạn có nguy cơ cao bị mắc một nỗi sợ cụ thể. Một số nguyên nhân khác có thể là những sự kiện gây tổn thương trong quá khứ, chẳng hạn như suýt bị chết đuối, bị cắn bởi một con vật hoặc bị kẹt trong không gian hẹp. Ngoài ra, các điều kiện y tế liên tục hoặc các vấn đề về chất lượng cuộc sống cũng có thể gây ra nỗi sợ cụ thể. Ví dụ, người bị bệnh tim có thể sợ hãi khi ở trong những nơi khó thoát ra hoặc không có sự giúp đỡ y tế. Người bị chấn thương não cũng có tỷ lệ cao bị mắc nỗi sợ cụ thể. Nghiện rượu và trầm cảm cũng có liên quan đến nỗi sợ cụ thể.
Điều trị cho nỗi sợ cụ thể có thể bao gồm liệu pháp hành vi, thuốc an thần hoặc kết hợp cả hai. Liệu pháp hành vi là một loại liệu pháp tâm lý giúp bạn đối mặt với nguồn gốc của nỗi sợ và học cách kiểm soát phản ứng lo âu của bạn. Một trong những phương pháp phổ biến nhất là phơi nhiễm dần dần, trong đó bạn được tiếp xúc với đối tượng gây sợ hãi từ xa và dần dần tiến gần hơn cho đến khi bạn có thể chịu đựng được. Một phương pháp khác là huấn luyện kỹ năng đối phó, trong đó bạn được hướng dẫn các kỹ năng thư giãn và tư duy tích cực để giảm bớt căng thẳng và lo lắng.
Thuốc an thần là một loại thuốc giúp làm dịu các triệu chứng lo âu và làm cho bạn cảm thấy thoải mái hơn khi đối mặt với nguồn gốc của nỗi sợ. Tuy nhiên, thuốc an thần chỉ có tác dụng tạm thời và có thể gây nghiện hoặc tác dụng phụ.
Những nỗi sợ phổ biến nhất và cách điều trị chúng
Trong số hàng trăm loại nỗi sợ cụ thể, có một số loại phổ biến hơn và ảnh hưởng đến nhiều người hơn. Dưới đây là một số ví dụ và cách điều trị chúng:
Nổi sợ cao (acrophobia): Đây là nỗi sợ về những nơi cao hoặc những tình huống liên quan đến độ cao, chẳng hạn như leo núi, đi máy bay hoặc nhìn xuống từ tầng cao. Người bị nỗi sợ này có thể cảm thấy chóng mặt, mất thăng bằng, hoảng loạn hoặc muốn bỏ chạy khi ở trên cao. Để điều trị nỗi sợ này, bạn có thể thử phơi nhiễm dần dần bằng cách tiếp xúc với các tình huống gây sợ hãi từ ít đến nhiều, chẳng hạn như xem hình ảnh về độ cao, đứng trên một chiếc ghế hoặc leo lên một tòa nhà cao. Bạn cũng có thể học các kỹ năng thư giãn và tư duy tích cực để giảm bớt lo lắng và căng thẳng.
Nổi sợ bay (aerophobia): Đây là nỗi sợ về việc đi máy bay hoặc các phương tiện bay khác. Người bị nỗi sợ này có thể cảm thấy lo lắng, khó thở, tim đập nhanh hoặc bị buồn nôn khi phải bay. Họ có thể tránh đi máy bay hoặc chỉ bay khi buộc phải. Để điều trị nỗi sợ này, bạn có thể tham gia các khóa huấn luyện bay an toàn, trong đó bạn được giải thích về các nguyên lý và quy trình của việc bay, được tiếp xúc với các âm thanh và cảm giác của việc bay trong một môi trường an toàn và được hướng dẫn các kỹ năng đối phó với lo âu. Bạn cũng có thể dùng thuốc an thần để giảm bớt các triệu chứng lo âu khi bay.
Nổi sợ kim tiêm (aichmophobia): Đây là nỗi sợ về các vật nhọn hoặc các thủ tục y tế liên quan đến kim tiêm, chẳng hạn như tiêm thuốc, lấy máu hoặc xăm. Người bị nỗi sợ này có thể cảm thấy đau, chóng mặt, ngất xỉu hoặc hoảng sợ khi nhìn thấy hoặc tiếp xúc với kim tiêm. Để điều trị nỗi sợ này, bạn có thể thử phơi nhiễm dần dần bằng cách nhìn thấy hoặc chạm vào các vật nhọn trong một môi trường an toàn và dần dần tiến tới việc tiêm thuốc hoặc lấy máu. Bạn cũng có thể học các kỹ năng thở sâu, tập trung vào điều gì đó khác hoặc yêu cầu bác sĩ sử dụng kem tê hoặc băng keo để giảm đau khi tiêm.
Nổi sợ bóng tối (achluophobia): Đây là nỗi sợ về bóng tối hoặc thiếu ánh sáng. Người bị nỗi sợ này có thể cảm thấy lo lắng, khó ngủ, ác mộng hoặc tưởng tượng ra những điều đáng sợ khi ở trong bóng tối. Họ có thể cần phải có ánh sáng hoặc ai đó ở bên cạnh khi đi ngủ. Để điều trị nỗi sợ này, bạn có thể thử phơi nhiễm dần dần bằng cách ở trong bóng tối trong khoảng thời gian ngắn và từ từ kéo dài ra. Bạn cũng có thể học các kỹ năng thư giãn và tư duy tích cực để giảm bớt lo lắng và sợ hãi.
Nổi sợ nhện (arachnophobia): Đây là nỗi sợ về nhện hoặc các loài giáp xác khác. Người bị nỗi sợ này có thể cảm thấy kinh hãi, ghê tởm, hoảng loạn hoặc muốn chạy trốn khi nhìn thấy hoặc tiếp xúc với nhện. Họ có thể tránh xa những nơi có nhện hoặc kiểm tra kỹ lưỡng quần áo, giường hay xe hơi trước khi sử dụng. Để điều trị nỗi sợ này, bạn có thể thử phơi nhiễm dần dần bằng cách xem hình ảnh, video hoặc đồ chơi về nhện, sau đó tiến tới việc nhìn thấy hoặc chạm vào nhện thật trong một môi trường an toàn và kiểm soát được. Bạn cũng có thể học các kỹ năng thư giãn và tư duy tích cực để giảm bớt lo lắng và ghê tởm.
Kết luận
Nỗi sợ cụ thể là một loại rối loạn lo âu phổ biến và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn một cách tiêu cực. Tuy nhiên, bạn không phải chịu đựng nỗi sợ mãi mãi. Có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả cho nỗi sợ cụ thể, bao gồm liệu pháp hành vi, thuốc an thần hoặc kết hợp cả hai. Bạn có thể tìm kiếm sự giúp đỡ của một chuyên gia tâm lý hoặc một bác sĩ để tìm ra phương pháp phù hợp nhất cho bạn. Bạn cũng có thể tự giúp bản thân bằng cách học các kỹ năng thư giãn, tư duy tích cực và đối mặt với nguồn gốc của nỗi sợ một cách dần dần và an toàn. Bằng cách vượt qua nỗi sợ cụ thể, bạn sẽ có thể sống một cuộc sống tự do và hạnh phúc hơn.
Dịch bởi Phương Quyên & nhóm tại Đại Học Stanford (USA).
